Dç
í¡ìØ yÞDìv
pè× Þ íëDÜzÞo oClìF qCkpJ éØ»Û

Þ PhDv ok Co ælÜÛCßh êCl¤ Þ Ùì²ÜN ,p·z , ÌÜçA ívDvC ÝÆo 4 pÊC
í¡ìØ yÞDìv , ÙëpìËF p²Û ok éÛCpN íϤC æßVÞ ÚCßܵ éF éÛCpN Èë êCpVC
ÚCpëC IDJ íÃìvß× ÚÓD·¾ pËëk DF yC éÛCpN éVÞ 4 pç éÆ PvêlÜ×pÜç DèÜN
. PvC MÞD¿O×
,qDwËÜçA , ÚCpèN ok ælz ÉorF Þ qCßçC ok 1945 - 1324 lÎßO× í¡ìØ yÞDìv
êCpF Þ ælÜÛCßh ÚCßÜ·F Ößص ÝìF ok éÆ PvêCælÜÛCßh Þ ælÜÜÆ Ùì²ÜN ,pµDz
.koCk MÞD¿O× Þ ætëÞ êoDGOµC ælÜÛCßh Þ qDwËÜçA ÚCßÜ·F £Cßh
¢ëDçêkßÏ× ok í¡ìØ yÞDìv oDRA MÞD¿N éVÞ ÝëpOØè× lëDz Þ éVÞ ÝìOwiÛ
Ýìµ ok Þ ÚCpëC Ðì¤C ÈìvÔÆ íÃìvß× qC pRDO× oDìwF íëDçêkßÏ× . PvC éO¿èÛ
Þ HìWµ íGìÆpN éÆ íÛCpëC pìº Ô×DÆ Þ ÍßØ·× pìº êDçkoßÆA pF íÜOG× ÍDd
PvC ækoÞA kßVÞ éF IDJ êDç éÛCpN HÎD ok íFpº Þ íÛCpëC íÃìvß× qC Co ÚD¡hok
DF íÛCpëC pÜç qC Co í¡ìØ yÞDìv EDÛ PzCkpF , éOwVpF êpè× ÚßaØç Þ
êDèËÜçA pO¡ìF ok .koCnËì× ¢ëDØÛ éF íÛCpëC pìº íÃìvß× ´CßÛC pF ¸×DV í¾CpzC
éÆ P¾Dë ÚCßOì× Co íÛCpëC íÃìvß× qC êßÂ Þ ÝzÞo íëDçéÊo yÞDìv éOhDv
ÚkßF íÛCpëC xd íFßh éF D×C lÜOwìÛ ÚCpëC í¿ëko íÃìvß× rV éF rV PëCÞo éZpÊ
DF éÆ PvÞC pÜç ÝëC Þ lÜÜÆ í× okDGO× êC é¾pd pìº êælÛßÜz Ýçm ok íOd Co
êDçoDN ÚßaØç Co íÛCpëC Àëp± êDç êkßÏ× , DØÛ jÛ Þ íOÜv oCpÇN qC éÛDçDÊA rëpÊ
ÚCßOì× yÞDìv êDç ÖßGÎA ok PÂk íØÆ DF .l¾DF í× yC éÛCpN æpÇìJ pF Ô¬
ælçD¡× cߨßF ÚCpëC ÈìvÔÆ íÃìvß× qC Co êÞ kCqA êDç PzCkpF qC êoDìwF
o߬ éF íÆkßÆ qC Co yqß×A ¢Ã¾ß× ÚÔwÛ Ùç Þ í¡ìØ yÞDìv ¸ÂCÞ ok .kpÆ
êDçCpVC æp×qÞo ÚlìÜz .lÛkpÆ ´Þpz íÛCpëC EDÛ íÃìvß× DF æDÊAkßhDÛ Dë æDÊAkßh
ßëkCo qC 1330 Þ 1320 êDèÎDv ok ÚCpëC íÃìvß× ÚDÊorF qC Ðì¤C Þ ÄRß× oDìwF
oDÊqÞo ÚA ÚDÆkßÆ ÚCßܵ éF yÞDìv ÚÔwÛ Ùç êCpF íÛl¡ÛoCpÇN êCéFpWN ÚCpèN
êDç æqßd DF íëDÜzA qC xJ oÞp× éF éÆ kßF ÚCpëC ÝëßÛ íÃìvß× ælÜëA ÚDÊorF Þ
éFpWN Þ ælëk yqß×A ClV Ô×DÆ ¸FDÜ× Þ ¸VCp× Äëp¬ qC Co íÏص íÃìvß× ,pËëk
.lÛkpÇì×
ælÛConÊ ( ÅCo íÃìvß× lè× ) ÚDOwÏËÛC ok Co 1970 êDèÎDv kßh í¡ìØ yÞDìv
- íÛD×q ¯ëCpz Þ íFpº ÉorF êDçæÞpÊ íÃìvß× . PvC ælëk íÃìvß× yqß×A Þ
CpVC Þ Ä¡× Ôص Co ÚDzoDRA Þ ækpÆ xØÎ Þ Åok ÈëkrÛ qC Co DèÛA PìÎD·¾ íÛDÇ×
æDÊAkßhDÛ Þ PìÜçm oDÜÆ ok DìÛk qÞo íÃìvß× DF íÏص íËOiì×A ÝëC . PvC ækßØÛ
lÜO¾pÊ oCp êpÜç ÄÏh ~D¡Ü× éÆ íÛD×q , ÚCpëC íÃìvß× êDçêkßÏ× qC éOzDGÛC
. PzClÛ êlÜÛDØç pO¡ìJ éÆ lÛkoÞA lëlJ Co íÛß×oDç Þ êkßÏ× qC ¸ëlF Þ ßÛ íGìÆpN
pÜç êDç éÛßØÛ ÝëpOèF qC íÇë Co í¡ìØ yÞDìv íÃìvß× éÆ PvÞo ÝëC qC
éF Ð×DÆ éVßN DF Þ íÃìvß× ´CßÛC qC yC ætëÞ PzCkpF DF ÞC . ÙÛCk í× ¢ÛÔwÛÙç
Þ êqDvCl¤ , Ùì²ÜN Þ ,(Þp¡ìJ ), ßìvpÊÞpJ êé®ìd ok ætëÞ éF DìÛk qÞo Èëqß×
éO¾Dë ÖCÞk Þ ÖCß kßh ÚDìF ok Þ ælìvo Ð×DÆ íOìÂÔh Þ êoÞAßÛ qp× éF xÇì×
éÆ êkßVÞ DF D©·F éÆ ) ÁÞm yßh Þ æDÊA íÛDÊlÜÜÆ Ùì²ÜN DF êoDÇØç . PvC
íWÜv éOÇÛ Þ(lÜÜÆ oCpÂpF «DGNoC íÛCpëC íÃìvß× DF lÛC éOwÛCßN ,lÜOwìÛ íÛCpëC
Þ ÈìÛÞpOÇÎC êDçêqDvCl¤ qC lÜØzßç Þ éÛDçDÊA ækD¿OvC ok yÞDìv ¦iz
Þ £Dh íµßÜNÞC íÃìvß× éF , ¢ND·®Â Ùì²ÜN ok DWF Þ HìWµ êDçPǾC lÛÞDv
éÛßÊ éF Co ÞC êDçéÛCpN êéOìÎDÇëqß× éÆ PvC ælì¡iF êkp¾ éF p¥eÜ× íËÛoDËÛo
oDÆ êCpF yÞDìv éÆ íëDç éÛCpN , êp·z °DeÎ qC .lÜÇì× ÚDëDØÛ pN ECnV Þ pOèF êC
Þ ÖÔÆ íÛCÞo Þ íÊkDv DèÛA ÝëpOØè× éÆ lÛoCk ívDvC íÊtëÞ lÜZlÜÇì× EDiOÛC
. PvC êp·z éÛßÊDØ·× êDçíÊlìaìJ qC êoÞk

Þ éÛDF~D× pÇ¿ÜzÞo ÖÔÆ qC ækD¿OvC éF êC éÂÔµ qDFpëk qC yÞDìv
qC ízDÛ ÍCnOFC ÖCk éF , æDÊA íFDiOÛC DF Þ PvC éOzClÛ í×kp×pìº
Þ ÝzÞo íëD©¾ ÞC êDç éÛCpN êD©¾ . PvC ækDO¿ìÛ Ùç íOëßç íF Þ êlÜwJ ækDv
ÝëßÛ êDç éÛCpN ok XëCo æDìv Þ êpOwÆDh êDçéëDv qC oÞk éF , PvC ¢iFlì×C
. ÚCpëC
Þ æDìv í¨CpOµC ,êCíÃìvß× DF ´ßÛ Ùç ÞC íFDiOÛC êDç éÛCpN ok kßVß× §CpOµC
ok ÔFDÃO× éÇÜëC HÎDV . PvC oCkoßhpF Ö~CßN íÜëpìz Þ íiÏN qC Þ PwìÛ kßØh
Ùç éÛCpv ÈGv Þ íÜ·× íF êDç éÛCpN DF Þo bìç éF yÞDìv êpÜç êDçé×DÛoDÆ
qp× éF íÃìvß× ok éÛ Þ ÖÔÆ ok éÛ , ÞC êDç éÛCpN ÝëpNkDz . Ùëßz íØÛ éVCß×
qC Ùç ÞC kDz êDç éÛCpN íÃìvß× Þ p·z Þ lÛßz íØÛ ÈëkrÛ ÍCnOFC Þ «D®eÛC
Ýì×D©× .lÛÞo íØÛ ÚÞpìF Dìd éF mßh~D× êlÜ×ÞpFA Þ HWd , ¦i¡N kÞld
Þ êkp¾ íÊlÛq æqßd ok í¿¬Dµ MDµß¨ß× Þ Ýì×D©× D×ßص yÞDìv êDçéÛCpN
Þ êoße× ¢ÃÛ ÚDì× ÝëC ok "PÆpd Þ íÊlÛq , Ä¡µ" Þ lÛCíµDØOVC
. PvC æCpØç ¢iFlì×C Þ ÝzÞo íÛDëDJ DF DGÎDº Ùç éÛCpN pç ÚDOvCk Þ lÛoCk êlìÏÆ

DF Þ koCk kCkClh êkCl·OvC p·z ok ÚDèÜJ êkßÏ× À¡Æ Þ PhDÜz ok yÞDìv
yoDÆ êCpF Co êkßÏ× Þ p·z HvDÜ× ÌÜçA Ep¨ , Eßh oDìwF ÙOëo Åok æßÂ
ÚßÊDÛßÊ êDç ÙOëo DF éÛCpN ´ßÛ éØç ¢ëDç ÖßGÎA ok , ÐìÎk ÝìØç éF .lFDë í×
.lÜÇìØÛ ÖßGÎA íOhCßÜÇë qC ízDÛ ÍÔ× oDZk Co ælÛßÜz éÆ íµßÜN , kßz í× ælìÜz
êkßÏ× DF Äìص íëDÜzA . PvC ¦i¡× íÇGv HdD¤ ¢ëDç éÛCpN êCpVC ok ÞC
êCl¤ MßÂ Þ À·¨ «DÃÛ Þ æpWÜd ÚCßN êDÜG× pF CpÛA ÌÜçA éÆ êC éÛCpN Ùì²ÜN Þ
éWìOÛ ,Cl¤ êéOìÎDÇëqß× Þ éOìÎDÜN qC ÙµC ¢ëCl¤ £Dh êDèìÊtëÞ Þ éOhDv kßh
, oCk ¢h Þ íØhq êCl¤ . PvC ækpÆ pØRpJ Þ ÚD¡hok oDìwF Co yC íÊlÜÛCßh
Þ PìØìؤ DF Co ÝìËÜçA MÔØV íÛCpëC qCÞA Àëp± PϺ Þ DçpëpeN DF éOiì×A
ÚDV qC , Ùç pF ælìÜN ÌÜçA Þ p·z íëßÊ éÆ lÛCßh í× ¢º íF Þ ½os ívDwdC
bìç P¿Ê ÚCßOì× M~CpV éF .lÜÜì¡Û í× ælÛßÜz Ík pF Þ lÜëAí×pF ælÜÛCßh
ÐS× éOznÊ ÍDv ív í¬ ok , ÚCpëC ÝëßÛ êDç éÛCpN íÃìvß× ok êqDwËÜçA
ÚÞr¾CqÞo ¢ëCr¾C Þ ³¿d DF HϬ ÍDØÆ Þ ßÏV éF Þo íOÆpd í¡ìØ yÞDìv
¸ØV êDÜ·× éF éÛCpN ) í¡ìØ yÞDìv êDç éÛCpN . PvC éOzClÛ ÚDG¬Di× kCl·N
ælëk ÚDÛCßV ÝìF ok ætëÞ éF Pëßص ÝëC Þ koCk ÖDµ H¬Di× (Cl¤ Þ p·z Þ ÌÜçA
lÜÇì× oDÆ pO¡ìF éZpç éÆ PwëCælÜÛCßh / qDwËÜçA DèÜN ÞC lëDz .kß¡ì×
, ÚDÛCßV éF íÃìvß× ÚDFq éF Þ lÜÇì× ClìJ êpN ÚCßV ÚClÜ× éÂÔµ Þ ÚDG¬Di×
lÛCßiì× ÚD¡NßÏh ok ÝwØç íOvÞk ÚßaØç , l¡iF í× «D¡Û Þ Ä¡µ , íÊlÛq
l·F ÐwÛ - D× éØç .kß¡ì× ÚDzCíÛCßV êDçkok oßG¤ ÌÜv ÚDFpè× êolJ lÜÛD× Þ
,ÙëCækpÆ íÊlÛq í¡ìØ yÞDìv êCl¤ DF oß¡Æ UoDh Þ ÐhCk ok - EÔÃÛC qC
D× DF ÞC Þ ÙëC ækßF ÞC DF . ÙëCælì¡Æ x¿Û Þ ÙëC ælëlÜh , ÙëC éOwëpÊ , ÙëC ælz ÄzDµ
. PvC ækßF
Þ PvC éëCpìJ íF Þ ÚCÞo , ækDv yC íÊlÛq ÚßaØç yÞDìv êCl¤ Þ íÃìvß×
ÚDÛCßV éÆ PvÞo ÝëC qC lëDz Þ lÜì¡Û í× ÚDÛCßV ÅDJ pìب ok íÊkDv éF
. PvíËÛpÇë Þ íÊkDv pè²× íÛCßV éÆ CpZ lÛoClì× ¢OvÞk êoDìwF
ykßVÞ EDO¾A . PvC íFDO¾A íÛDwÛC ¢çDÊkCq Ýì×qpv lÜÛD× í¡ìØ yÞDìv
. kDF EÞpº íF
íëD¨o D¨pìϵ
2003 / pGOÆC - 1382 /pè× - ÚCpèN